ગુજરાતના વન્યજીવ અભ્યારણો: કુદરતી સંસ્કૃતિનો ખજાનો
ગુજરાત કુદરતી સંસ્કૃતિ અને પ્રાણીસૃષ્ટિ માટે વિખ્યાત રાજ્ય છે. અહીંના વિવિધ વન્યજીવ અભ્યારણો ગુજરાતના સમૃદ્ધ જૈવવિવિધતાનો એક જીવંત દાખલો છે. આ લેખમાં ગુજરાતના મુખ્ય અભ્યારણો અને તેમાં વસવાટ કરનારા પ્રાણીઓની જાણકારી મેળવીએ.
1. બાલારામ અંબાજી વન્યજીવ અભ્યારણ
સ્થાન: બનાસકાંઠા
મુખ્ય પ્રાણીઓ: રીંછ, નીલગાય, ઝરખ
આ અભ્યારણ પ્રાકૃતિક સૌંદર્ય અને શાંતિ માટે જાણીતું છે.
બનાસકાંઠાના આ બે અભ્યારણો રીંછ માટે ખાસ ઓળખ ધરાવે છે. અહીંની ઊંચી પહાડીઓ અને પવન પ્રદેશ રીંછ, નીલગાય અને ઝરખ જેવા પ્રાણીઓ માટે આદર્શ નિવાસ છે.
2. ઘુડખર અભ્યારણ
સ્થાન: કચ્છ અને સુરેન્દ્રનગર
મુખ્ય પ્રાણીઓ: ઘુડખર, નીલગાય
વિશ્વવિખ્યાત ઘુડખરો માટે આ અભ્યારણ અનોખું છે.
3. ગીર અભ્યારણ
સ્થાન: જૂનાગઢ
મુખ્ય પ્રાણીઓ: સિંહ, ચિતલ, ઝરખ, દીપડો, સાબર
દુનિયામાં મળતા એકમાત્ર એશિયાટિક સિંહોનું ઘર ગીર છે.
4. નારાયણ સરોવર ચિંકારા અભ્યારણ
સ્થાન: કચ્છ
મુખ્ય પ્રાણીઓ: ચિંકારા, નીલગાય, હીણોતરો
મરુસ્થળના મરાળ સમાન ચિંકારા માટે આ વિસ્તાર પ્રખ્યાત છે.
5. ખીજડિયા અને દરિયાઈ અભ્યારણ
સ્થાન: જામનગર
મુખ્ય પ્રાણીઓ: યાયાવર પક્ષીઓ અને દરિયાઈ જીવસૃષ્ટિ
પક્ષીપ્રેમીઓ માટે આ જગ્યા આકર્ષણનું કેન્દ્ર છે.
6. નળસરોવર અભ્યારણ
સ્થાન: અમદાવાદ અને સુરેન્દ્રનગર
મુખ્ય પ્રાણીઓ: યાયાવર પક્ષીઓ
વિશ્વ હેરિટેજ સાઇટ તરીકે માન્ય આ સરોવર હજારો પક્ષીઓ માટે શરણે આવે છે.
વિશિષ્ટતા: યુનેસ્કો હેરિટેજ સાઇટ
નળસરોવર આશરે 250 થી વધુ પ્રજાતિના પક્ષીઓને આવકાર આપે છે. મીઠાં પાણીના દરિયાવાળે આવેલું આ અભ્યારણ શિયાળામાં યાયાવર પક્ષીઓનું રહેઠાણ બને છે.
7. શૂળપાણેશ્વર અને જામ્બુઘોડા અભ્યારણ
સ્થાન: નર્મદા અને પંચમહાલ
મુખ્ય પ્રાણીઓ: રીંછ, દીપડો, ઝરખ
વનસ્પતિ અને પ્રાણીઓના વૈવિધ્ય માટે આ વિસ્તારો લોકપ્રિય છે.
8. રતાનમહાલ અભ્યારણ
સ્થાન: દાહોદ
મુખ્ય પ્રાણીઓ: રીંછ, દીપડો
રતાનમહાલના રીંછો ખાસ આકર્ષણ છે.
9. મિતિયાલા વન્યપ્રાણી અભ્યારણ
સ્થાન: અમરેલી
મુખ્ય પ્રાણીઓ: સિંહ, દીપડો, હરણ
આ અભ્યારણ સુખદ અને રોમાંચક સફર માટે અનુકૂળ છે.
10.બરડા અભ્યારણ (પોરબંદર): દીપડાઓ માટે વિખ્યાત
11.પાણીયા અભ્યારણ (અમરેલી): સિંહ અને ચિંકારા માટે પ્રખ્યાત
12. થોળ અભ્યારણ
જિલ્લો : મહેસાણા
મુખ્ય પ્રાણીઓ : પક્ષીઓ
13. પૂર્ણા અભ્યારણ
જિલ્લો : ડાંગ
મુખ્ય પ્રાણીઓ : દીપડો, ઝરખ
14. જૅસોર રીંછ અભ્યારણ
જિલ્લો:બનાસકાંઠા
મુખ્ય પ્રાણીઓ:રીંછ, નીલગાય અને ઝરખ
15. સુરખાબનગર અભ્યારણ
જિલ્લો:કચ્છ
મુખ્ય પ્રાણીઓ:ચિંકારા, વરુ
16. હિંગોળગઢ અભ્યારણ
જિલ્લો : રાજકોટ
મુખ્ય પ્રાણીઓ : ચિંકારા, વરુ,નીલગાય
17. રામપરા અભ્યારણ
જિલ્લો : રાજકોટ
મુખ્ય પ્રાણીઓ : ચિંકારા, વરુ ,નીલગાય
ગુજરાતના અભ્યારણોની વિશેષતા
ગુજરાતના અભ્યારણો માત્ર પ્રાણીઓની જ નહીં, પણ વિવિધ પશુપંખી અને વનસ્પતિ જીવનની દૃષ્ટિએ મહત્ત્વપૂર્ણ છે. આ વિસ્તારોના સંરક્ષણ અને સંભાળ માટે આપણે તમામને સહયોગ આપવો જોઈએ.
Gujarat na Abhyaran FAQ’s
1. ગુજરાતમાં કુલ કેટલા અભયારણ્યો છે?
ગુજરાતમાં કુલ 23 અભયારણ્યો છે.
2. ગુજરાતનું સૌથી મોટું અભયારણ કયું છે અને તે ક્યાં આવેલું છે?
ગુજરાતનું સૌથી મોટું અભયારણ સુરખાબ અભયારણ છે, જે કચ્છ જિલ્લાના રાપર તાલુકામાં આવેલ છે.
3. ગુજરાતમાં સૌથી નાનું અભયારણ કયું છે?
ગુજરાતમાં સૌથી નાનું અભયારણ પોરબંદર પક્ષી અભયારણ છે.
4. ગુજરાતમાં કુલ કેટલા રાષ્ટ્રીય ઉદ્યાનો છે?
ગુજરાતમાં કુલ 4 રાષ્ટ્રીય ઉદ્યાનો છે.
5. ગુજરાતના રાષ્ટ્રીય ઉદ્યાનોના નામો જણાવો.
ગીર નેશનલ પાર્ક
વેળાવદર નેશનલ પાર્ક
વાસંદા નેશનલ પાર્ક
દરિયાઈ રાષ્ટ્રીય ઉદ્યાન (મરીન નેશનલ પાર્ક)
6. ગુજરાતનું પ્રથમ અભયારણ કયું છે અને તે ક્યારે સ્થાપવામાં આવ્યું હતું?
ગુજરાતનું પ્રથમ અભયારણ ગીર અભયારણ છે, જેની સ્થાપના 1965માં થઈ હતી.
7. દરિયાઈ રાષ્ટ્રીય ઉદ્યાન (મરીન નેશનલ પાર્ક) ક્યાં આવેલું છે?
મરીન નેશનલ પાર્ક જામનગર નજીક આવેલું છે.
8. ગીર અભયારણ અને ગીર નેશનલ પાર્ક વચ્ચે શું તફાવત છે?
ગીર અભયારણ્ય સમગ્ર ગીરના જંગલને આવરી લે છે, જ્યારે ગીર નેશનલ પાર્ક એ તેનો મુખ્ય ભાગ છે, જ્યાં સિંહ અને અન્ય જીવ-જંતુઓ માટે સુરક્ષિત વિસ્તાર છે.
9. વેળાવદર નેશનલ પાર્કની ખાસિયત શું છે?
વેળાવદર નેશનલ પાર્ક કાળા હરણ (બ્લેકબક) માટે જાણીતું છે અને તે ભૂપેનત્વ વિસ્તાર માટે પણ ખાસ છે.
10. સુરખાબ અભયારણમાં મુખ્યત્વે કયા પ્રાણી અથવા પક્ષી જોવા મળે છે?
સુરખાબ અભયારણમાં મુખ્યત્વે લોકોના મિગ્રેટિંગ પક્ષી અને વન્યપ્રાણીઓ જોવા મળે છે, ખાસ કરીને ફલેમિંગો પક્ષી.