પ્રાકૃતિક ખેતી અને ટેક્નોલોજીનો સંકલન: ખજૂરી શાળાનો આગવો પ્રોજેક્ટ
અમરેલી જિલ્લાના કુંકાવાવ-વડીયા તાલુકાની ખજૂરી પ્રાથમિક શાળાએ એક અનોખો પ્રોજેક્ટ તૈયાર કરીને દેશભરના વૈજ્ઞાનિકોનું ધ્યાન આકર્ષ્યું છે. પ્રાકૃતિક ખેતી અને ટેક્નોલોજીના સંકલનથી શહેરીજનોને શુદ્ધ શાકભાજી અને ગાયનું દૂધ સરળતાથી પ્રાપ્ય બને તે માટેનું આ મોડલ IIT ગૌહાટીમાં આયોજિત ઇન્ડિયા ઇન્ટરનેશનલ સાયન્સ ફેસ્ટિવલ 2024માં રજૂ કરવામાં આવ્યું હતું.
મોડલના મુખ્ય ઘટકો
આ પ્રોજેક્ટમાં ટેરેસ પર પ્રાકૃતિક ખેતી માટે બ્રાઇટ સોલાર ગ્રીનહાઉસ તૈયાર કરવામાં આવ્યું છે, જેમાં વર્ટિકલ ફાર્મિંગ અને હાઇડ્રોપોનિક્સ પદ્ધતિનો ઉપયોગ થાય છે. અહીંથી શાકભાજી તૈયાર કરીને દરેક ઘરમાં પહોંચાડવામાં આવશે. તે સિવાય ગાયો માટે ખાસ એનિમલ હોસ્ટેલની વ્યવસ્થા છે, જ્યાંથી ગાયનું દૂધ તેમજ ગૌમૂત્ર અને છાણથી ખાતર મળી શકશે.
પ્રથમ સ્થળ પ્રાપ્ત કરનાર આ પ્રોજેક્ટની વિશેષતાઓ:
1. સોલાર પાવરનું સમન્વય:
ટેરેસ પર સોલાર પેનલ લગાવવાથી ઊર્જાની બચત થશે અને ગ્રીનહાઉસમાં પાકને પ્રોત્સાહન મળશે.
2. રાસાયણમુક્ત ખેતી:
પ્રાકૃતિક પદ્ધતિઓ જેવી કે જીવામૃત અને પંચામૃતનો ઉપયોગ કરીને ઓર્ગેનિક શાકભાજી ઉગાડવામાં આવશે.
3. મોબાઇલથી નિયંત્રણ:
મોડલને સંપૂર્ણપણે iOS આધારિત એપ્લિકેશન દ્વારા ઓપરેટ કરી શકાશે. તાપમાન, ભેજ, ખાતરનું પ્રમાણ વગેરે બાહ્ય મદદરહિત નિયંત્રિત થશે.
4. શહેરીજનો માટે સરળતા:
ઓછી જગ્યામાં વધુ ઉત્પાદન મેળવી શહેરી વિસ્તારોમાં સ્વસ્થ જીવનશૈલી પ્રોત્સાહિત થશે.
સફળતાના મંચ સુધીનો પ્રવાસ
શિક્ષક યોગેશભાઈ કાવઠીયાના માર્ગદર્શન હેઠળ બાળ વૈજ્ઞાનિકો ખીમાણી ખંજન અને કાવઠીયા મંત્રે આ પ્રોજેક્ટ તૈયાર કર્યો. આ મોડલથી સસ્ટેનેબિલિટી એન્ડ વેસ્ટ મેનેજમેન્ટ થિમમાં દેશભરમાં પ્રથમ સ્થાન પ્રાપ્ત થયું.
નવો વિકલ્પ અને પ્રેરણાનું સ્ત્રોત
આ પ્રોજેક્ટમાં કેન્દ્ર સરકારે પ્રાકૃતિક ખેતીને પ્રોત્સાહન આપવા માટે લગાવેલી નીતિઓનું સમર્થન છે. ખજૂરી પ્રાથમિક શાળાના આ ઉદાહરણને દેશભરમાં ગામડાંઓ માટે મશાલરૂપ ગણાવી શકાય છે.
ગુજરાતનું ગૌરવ
દેશના ટોચના વૈજ્ઞાનિકો આ પ્રોજેક્ટથી પ્રભાવિત થયા છે અને તેને સાર્થક કરવા બજેટ સહિતની ચર્ચા શરૂ કરી છે. બાળકોના આ કારનામાએ શાળાની સાથે ગુજરાતનું ગૌરવ પણ વધાર્યું છે.
વિશેષ રૂપે, આ પ્રોજેક્ટ એ નિમિષ માત્રામાં પ્રબળ પ્રશ્નો માટે સોંપેલું ઉકેલ રજૂ કરે છે. તેને અનુકરણ કરીને દેશના શહેરી અને ગામડાં વિસ્તારોમાં સ્વચ્છ અને સ્વસ્થ ખોરાક ઉપલબ્ધ થાય તેમ છે.
શ્રેષ્ઠ જીવનશૈલી માટે ખજૂરી પ્રાથમિક શાળાનો પ્રોજેક્ટ પ્રેરણાનું પ્રતિક બની રહેશે.