લાલ ચંદન કેમ દુર્લભ છે? – એક અનોખી વારસાની કહાણી

 લાલ ચંદન કેમ દુર્લભ છે? – એક અનોખી વારસાની કહાણી

રક્ત ચંદન, જેને લાલ ચંદન તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે, તે ભારતમાં ખૂબ જ દુર્લભ અને અનોખું વૃક્ષ છે. તેની સુંદરતા, ઔષધિય ગુણધર્મો અને વૈશ્વિક માંગના કારણે તે માત્ર લાકડું જ નહીં, પણ ભારતના સાંસ્કૃતિક વારસાનું પ્રતિક છે.

શેષાચલમ પહાડીઓમાં ઉગતું વિશિષ્ટ વૃક્ષ

રક્ત ચંદન મુખ્યત્વે આંધ્ર પ્રદેશની શેષાચલમ પહાડીઓમાં ઉગે છે. આ વૃક્ષ લાલ રંગના લાકડાથી ઓળખાય છે, જે તેની વિશિષ્ટતા છે. તેનો વૃદ્ધિ દર બહુ ધીરો હોય છે, અને એક વૃક્ષને સંપૂર્ણ પરિપક્વતા મેળવવામાં 50 થી 60 વર્ષનો સમય લાગે છે.

કિંમતી લાકડું અને એની વૈશ્વિક માંગ

રક્ત ચંદનનું લાકડું તેની શણગારમાં નમણી ટેક્સચર અને લાલ રંગ માટે પ્રખ્યાત છે. એ વૈભવી ફર્નિચર, સંગીત સાધનો અને ચિંક મેડિસિનમાં ઉપયોગમાં લેવાય છે. ચીનના કિંગ વંશના શાસનમાં તેનો વ્યાપક ઉપયોગ થતો હતો, અને આજના સમયમાં પણ પૂર્વ એશિયામાં તેની મોટી માંગ છે.

મૂલ્ય અને ગેરકાયદેસર વેપાર

રક્ત ચંદનનું લાકડું આજના સમયમાં સૌથી મોંઘાં લાકડાંમાંના એક છે. એક કિલોની કિંમત 90,000 રૂપિયાથી શરૂ થાય છે અને 1.5 લાખ રૂપિયા સુધી પહોંચી શકે છે. તેની આ કિંમતી નૈસર્ગિક ગુણધર્મો તેને ગેરકાયદેસર કાપણી અને દાણચોરી માટે આકર્ષક બનાવે છે. દાણચોરો તેનો વેપાર કરે છે અને ઘણીવાર લાકડાને અન્ય સામાન તરીકે છુપાવે છે.

આર્થિક અને પર્યાવરણીય અસર

રક્ત ચંદનની કાપણી પર પ્રતિબંધ હોવા છતાં તેની માંગને કારણે પર્યાવરણ પર પ્રતિકૂળ અસર થાય છે. વનસ્પતિ નિષ્ઠા નીતિઓ દ્વારા તેની સુરક્ષા કરવી એ જરૂરી બની ગયું છે.

ધાર્મિક અને ઔષધિય મહત્વ

રક્ત ચંદન આયુર્વેદમાં તેની ઔષધિય ગુણધર્મો માટે જાણીતું છે. તે ત્વચાના રોગ, તણાવને દૂર કરવા અને રક્ત શુદ્ધિ માટે ઉપયોગી છે. હિંદુ ધર્મમાં તે પવિત્ર માનવામાં આવે છે અને તેના પાઉડરનો ઉપયોગ પૂજા તેમજ ધાર્મિક વિધિમાં થાય છે.

ભવિષ્ય માટે સંરક્ષણની જરૂર

રક્ત ચંદનને વૈશ્વિક સંરક્ષણના સંદર્ભમાં CITES (Conservation of International Trade in Endangered Species)માં લિસ્ટેડ કરવામાં આવ્યું છે. સાથે જ ભારત સરકાર પણ તેની ગેરકાયદેસર કાપણી અને દાણચોરી રોકવા માટે સખત પગલાં લઈ રહી છે.

લાલ ચંદન માત્ર એક વૃક્ષ નથી, પરંતુ આપણા દેશના પર્યાવરણ, આર્થિક અને સાંસ્કૃતિક વારસાનું પ્રતિક છે. તેના સંરક્ષણ માટે નીતિગત પ્રયાસ અને લોકજાગૃતિ અનિવાર્ય છે. રક્ત ચંદનની  જાળવણી કરવાની જવાબદારી માત્ર સરકારની જ નહીં, પર્યાવરણ માટે જાગૃત દરેક નાગરિકની છે.

તમારો અભિપ્રાય આપો અને આ દુર્લભ વૃક્ષ વિશે વધુ લોકો સુધી જાણકારી પહોંચાડો!